Patriarcha Josyf (Slipyj), Arcybiskup Większy, Kardynał i Metropolita (1944-1984).

Patriarcha Josyf (Slipyj-Kobernyckyj-Dyczkowskyj) urodził się 17 lutego 1892 roku w zamożnej rodzinie chrześcijańskiej Jana Kobyrnyckoho-Slipoho i Anstazji Dyczkowskiej we wsi Zazdrist (dzisiaj woj. Tarnopolskie, Ukraina). „Slipym” zaczęto nazywać dziadka Josyfa i z czasem to przezwisko przeszło na syna, a także stało się częścią już oficjalnego nazwiska wnuka – Josyfa Slipyja. Podstawową oświatę najpierw zdobywał w rodzinnej wsi (1898-1901), a z czasem kontynuował nauczanie w Tarnopolu, gdzie w 1911 roku zdał maturę z nauk klasycznych (humanistycznych).

Po zakończeniu nauki w Tarnopolu Josyf rozpoczął studia filozoficzne we Lwowie. Po rozmowie z Metropolitą Andrejem Szeptyckim w 1911 roku wstępuje do Lwowskiego seminarium Ducha Świętego. Dzięki wsparciu metropolity, już na początku 1912 roku kontynuował studia w teologicznym kolegium Kanizjanum w Innsbrucku (Austria), gdzie w 1916 roku obronił pracę doktorską „Поняття про вічне життя в Євангелії і в І Посланні св. апостола Івана”[1]

30 września 1917 roku w Uniowskiej Ławrze metropolita Andrej Szeptycki, dopiero co wróciwszy z rosyjskiego zesłania, udzielił święceń kapłańskich Josyfowi Slipyjowi. Po święceniach kapłan Josyf powrócił do Innsbrucku, gdzie w 1920 roku obronił pracę habilitacyjną „Тринітарне богослов’я візантійського Патріарха Фотія”[2]. Po zakończeniu nauki w Austrii, kontynuował studia teologiczne w Rzymie w Papieskim Instytucie Wschodnim, na Uniwersytecie św. Tomasza (Andżelikom), oraz w Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim. Po dwóch latach nauki, w 1922 roku zdobył stopień «Magister Aggregatus» za pracę „Про принцип спірації у Пресвятій Трійці”[3]

Od 1922 roku o. Slipyj rozpoczął wykładanie we Lwowskim seminarium Ducha Świętego jako profesor dogmatyki. Zapoczątkował wydawanie oraz został redaktorem głównym czasopisma „Богословія”. W 1925 roku został rektorem seminarium, a w 1929 roku przewodniczy nowoutworzonej Lwowskiej Akademii Teologicznej. Założył Naukowe Towarzystwo Teologiczne, które zgromadziło naukowców Kościoła Greckokatolickiego. Był redaktorem głównym wielu prac naukowych: „Праці Богословського наукового товариства”, „Праці Греко-католицької богословської академії”, „Аскетична бібліотека Греко-католицької духовної семінарії”, czasopism: „Дзвони”, „Нива”, „Мета”. Był członkiem kuratorów Ukraińskiej Narodowej Galerii we Lwowie, od 1930 roku – członkiem Rady Naukowej imienia Tarasa Szewczenki.

O. Josyf brał udział w konferencjach naukowych w różnych krajach Europy Zachodniej. Brał udział w kongresach ekumenicznych w Valehradzie, Pradze, Pińsku, a także zorganizował kongres we Lwowie w 1936 roku. Od 1935 roku był członkiem kapituły soboru św. Jerzego. Josyf Slipyj posługiwał się niemieckim, angielskim, francuskim, włoskim, greckim, oraz łacińskim językami.

Po okupacji Galicji przez wojska sowieckie w 1939 roku, metropolita Andrej, widząc okazję w tym wydarzeniu oraz możliwość rozszerzenia działalności UKGK na całym terytorium Ukrainy, a także na całe terytorium Związku Radzieckiego, mianował kilku egzarchów, którzy mieli za zadanie opiekować się wiernymi na tych terenach. O. Josyf otrzymał nominację na egzarchę Wielkiej Ukrainy. Później Metropolita Andrej Szeptycki, pragnąc zabezpieczyć przewodnictwo Cerkwi po swojej śmierci, otrzymał zgodę Papieża Piusa XII na konsekrację o. Josyfa Slipyja na biskupa pomocniczego z prawem następstwa Lwowskiej stolicy Metropolitalnej. Chirotonia odbyła się w tajemnicy 23 grudnia 1939 roku, w święto Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Dziewicy Maryi. O. Mitrat Josyf Slipyj arcybiskupem tytularnym Serrensis w Macedonii[4].

Po śmierci metropolity Andreja Szeptyckiego 1 listopada 1944 roku, biskup Josyf Slipyj został metropolitą Galicyjskim, głową UKGK. A 11 kwietnia 1945 roku był aresztowany przez władze sowieckie. 12 kwietnia przewieziono go do Kijowa. Jednocześnie wraz z metropolitą aresztowano innych biskupów Kościoła Greckokatolickiego. Kościół pozostał bez biskupów.

Po dwóch śledztwach Metropolitę Josyfa Slipyja uznano winnym działalności antyradzieckiej i współpracy z faszystowskim okupantem. Zasądzono karę 8 lat więzienia. W procesie przygotowania przyłączenia UKGK do Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej radzieckie specsłużby niejednokrotnie proponowały metropolicie Slipomu wyrzeczenie się jedności z Rzymem i przejście do Cerkwi Prawosławnej, ale za każdym razem odmawiał.

Po zakończeniu procesu sądowego Metropolitę Josyfa przewieziono najpierw do Nowosybirska, stamtąd do obozu w Mariińsku, a w 1947 roku do obozu w Kemerowskim okręgu, do miejscowości Mariińsk[5]. W konsekwencji wielokrotnej zmiany miejsca pobytu Patriarcha Josyfa przebywał w wielu obozach: w Peczorach (120 kilometrów od Oceanu Arktycznego), w Incie, po raz kolejny w Boimach, Potma w Mordowi.

W 1953 roku zakończył się termin ośmioletniego wyroku, metropolitę przeniesiono do budynku Inwalidów. Przed tym przewieziono go do Moskwy, gdzie miało dojść do spotkania z oficerami KGB, którzy starali się nawiązać kontakty z Watykanem.

Z czasem przewieziono go po raz kolejny w Sybir do miejscowości Makłakowo, gdzie Josyf Slipyj przebywał w bardziej humanitarnych warunkach do 1957 roku, kiedy to po raz kolejny zasądzono mu wyrok siedmiu lat więzienia.

Przebywając w więzieniu, Metropolita kontynuował swoją troskliwą opiekę wobec prześladowanej owczarni, od czasu do czasu w konspiracji przekazując swoje listy pasterskie, a także korespondując z pojedynczymi osobami w Ukrainie. Stolica Apostolska także śledziła wydarzenia w Związku Radzieckim i starała się podtrzymać na duchu uwięzionego Metropolitę. Na przykład w 1957 roku, z okazji jubileuszu 40-lecia święceń metropolity, Papież Pius XII nadesłał Metropolicie Josyfu list, w którym wyraził wdzięczność metropolicie za to, że jest on godny „cierpieć upokorzenia w imię Chrystusa”. Na początku lat 60-tych aktywne zainteresowanie dolą uwięzionego głowy UKGK wyjawił Papież Jan XXII, który rozpoczął przygotowania do Soboru Watykańskiego II. Angażując wszystkie możliwe kontakty dyplomatyczne, Stolica Apostolska domagała się uwolnienia Metropolity (do tej inicjatywy dołączył się J. F. Kennedy). 12 stycznia 1963 roku decyzją Rady Najwyższej ZSRR metropolita Josyf Slipyj zostaje zwolniony z więzienia. Pod warunkiem, że opuści Związek Radziecki.

Na początku Josyf Slipyj nie chciał opuszczać ZSRR i porzucać swojej owczarni, także szukał możliwości aby pojechać do Lwowa. Gdy usłyszał kategoryczną odmowę wyjazdu na Ukrainę, w tajemnicy, w pokoju hotelowym wyświęcił na biskupa UKGK o. Vasyla Vsevoloda Velychkovskoho, C.SS.R. i polecił mu przewodnictwo UKGK. 4 lutego 1963 roku Metropolita wraz z przedstawicielem Watykanu odjechał do Rzymu. Następnego dnia odbyło się spotkanie Metropolity i Papieża Jana XXIII. W październiku 1963 roku Josyf Slipyj po raz pierwszy wystąpił na posiedzeniu Soboru Watykańskiego II z przemówieniem, w którym wezwał by podnieść Kijowsko-Halicką metropolię UKGK do godności Patriarchatu. A 23 grudnia 1963 roku Stolica Apostolska, na pytanie metropolity Josyfa, czy metropolita Galicki ma godność Arcybiskupa, odpowiedziała twierdząco i w taki sposób uznała, że UKGK jest nie metropolią a Arcybiskupstwem Większym, zgodnie z nową terminologią. W tym czasie Josyf Slipyj był jedynym Arcybiskupem Większym w całym Kościele katolickim. Swoją działalność w Rzymie arcybiskup Josyf Slipyj skoncentrował na wielokierunkowym rozwoju życia UKGK w świecie. Głównym polem działania było stworzenie ośrodków nauczania, a w szczególności w 1963 r. Katolickiego Uniwersytetu im. Klemensa Papieża Rzymskiego (z czasem filie uniwersytetu rozpoczęły swoją działalność w Waszyngtonie, Londynie, Chicago, Filadelfii). Ukraiński Katolicki Uniwersytet wydał ponad 200 prac naukowych, 14 tomów Monumenta Ucraine Historica, oraz 22 tomy periodyku „Богословія”, 15 tomów prac Josyfa Slipoho oraz 53 tomy prac z historii Ukrainy, Kościoła, kultury, sztuki, literatury. 25 stycznia 1965 roku Papież Paweł VI nadał arcybiskupowi tytuł kardynała.

W Rzymie Josyf Slipyj organizował budownictwo soboru Świętej Zofii (Mądrości Bożej – przyp. tłum.), który był poświęcony przez Papieża Pawła VI 28 września 1969 roku. Slipyj wznowił wydawanie czasopism „Богословія” (od 1963), „Дзвони” (od 1976) oraz „Нива”. W 1964 roku zapoczątkował wydawanie „Благовісника Верховного Архиєпископа візантійсько-українського обряду”. Założył także dom ojców Studytów w Castel Gandolfo niedaleko Rzymu. Wspierał działalność Ukraińskiego Wolnego Uniwersytetu w Monachium (Niemcy). Odkupił w Rzymie świątynię św. Sergiusza i Wacha i rozwinął tam ukraińską parafię.

Jednocześnie Josyf Slipyj nie porzucał myśli o podniesieniu UKGK do godności Patriarchatu. Nieustające próby osiągnięcia patriarszego ustroju rozpoczęły się około 1969 roku, gdy z jednej strony już oficjalnie rozpoczęły się dyskusje o potrzebie patriarszego statutu, a z drugiej – Synod biskupów UKGK i Josyf Slipyj napisali kila listów do Papieża Pawła VI z prośbą nadania UKGK statutu Patriarchatu.

Głównym celem Josyfa Slipoho w diasporze było zjednanie wszystkich ukraińskich grekokatolickich struktur pod przewodnictwem Synodu i Głowy Kościoła. Dla wsparcia Slipoho powstaje patriarchalny ruch świeckich, który za swój cel stawiał sobie całościowe wsparcie i pomoc w utwierdzeniu ustroju patriarszego w UKGK. Do ruchu patriarchalnego dołączyli także kapłani, od 1967 roku ruch rozpoczął wydawanie czasopisma „Патріярхат”. Bardzo wiele dla ustroju patriarszego UKGK zrobili poszczególni biskupi, ale nie wszyscy wspierali Josyfa Slipoho w jego działalności, o ile mieli inną wizję rozwoju UKGK w diasporze.

Działalność Josyfa Slipyja, jego wizyty w ukraińskich ośrodkach na świecie wywoływały niezadowolenie w Kurii Rzymskiej, ponieważ przeszkadzało to w dialogu Kościoła rzymskokatolickiego z Patriarchatem Moskiewskim. Rzym również bał się niekontrolowanych ruchów w UKGK, które mogłyby doprowadzić do podziału Kościoła. Dlatego też Głowie UKGK przeszkadzano w przeprowadzaniu synodów UKGK, a z czasem utrudniano odwiedziny wiernych poza granicami Włoch. To wywołało poważne fale niezadowolenia w środowisku Ukraińców grekokatolików, przede wszystkim w środowisku ruchu patriarchalnego. W 1957 roku ojciec Ivan Hrynioch w czasie Boskiej Liturgii po raz pierwszy nazwał Arcybiskupa Większego Josyfa Slipyja Patriarchą UKGK. Od tego roku Josyf Slipyj rozpoczął podpisywać wszystkie dokumenty jak Patriarcha. Uważał, że koniecznym jest żyć godnością patriarchalną, aby była ona uznana przez Rzym i inne Kościoły, stosując nie kościelno-prawny, a historyczny argument: Kościół na początku musi dojrzeć jako struktura do godności patriarchalnej, zacząć uważać siebie za Kościół Patriarchalny, a wtedy dopiero inni uznają go Patriarchatem. Papież Paweł VI odmawiając nadania tytułu patriarchalnego UKGK argumentował to tym, iż ten Patriarchat przebywa poza terytorium Ukrainy.

Rozumiejąc zagrożenie dla Kościoła w Związku Radzieckim, w 1977 roku Patriarcha Josyf udziela święceń biskupich w zakonie studytów w Castel Gandolfo o. Lubomyrowi Huzarowi, Ivanowi Chomie i Stepanowi Czmilowi. W razie potrzeby mieli oni wyjechać do ZSRR i wyświęcać nowych biskupów, jeżeli w podziemiu zostałaby przerwana linia biskupich święceń. Papież Paweł VI nie uznał tych chirotoni, który odbyły się w tajemnicy i bez zgody papieża.

Ostatnie lata życia Patriarcha Josyf spędził w środowisku Katolickiego Uniwersytetu i świątyni Mądrości Bożej w Rzymie. 7 września 1984 roku patriarcha Josyf zmarł w Rzymie. Papież Jan Paweł II, żegnając się z jego ciałem w świątyni Mądrości Bożej, powiedział: „To był wielki człowiek. On zmagał się za sprawę sprawiedliwą”.

Następcą Josyfa Slipoho został jego koadiutor, mianowany w 1980 roku, - biskup Myroslav Ivan Lubachivsky[6].

27 sierpnia 1992 roku ciało Patriarchy Josyfa (Slipoho) przewieziono z Rzymu do Lwowa i pochowano w krypcie soboru Świętego Jura.

Na podstawie książki biskupa Ivana Chomy "Патріярх Йосиф", wyd. Don Bosko, Lwów,2009

---

[1] Koncepcja życia wiecznego w Ewangelii i w I liście św. Jana Apostoła.

[2] Teologia Trynitarna bizantyjskiego Patriarchy Focjusza.

[3] O zasadach współpracy Trójcy Przenajświętrzej.

[4] Zob. www.catholic-hierarchy.org/bishop/bslipiy.html, dn. 13-08-2012r.

[5] Władyka I. Choma w książce Patriarch Josyf, na podstawie której napisano biografię w tym miejscu pod rokiem 1947 podaje miejscowość Peczory, które w tejże biografii podane zdanie później.

[6] Zob. http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bluba.html.